AUC PHILOLOGICA
AUC PHILOLOGICA

AUC Philologica (Acta Universitatis Carolinae Philologica) je akademický časopis publikující jak lingvistické, tak literárně historické a teoretické studie. Nedílnou součástí časopisu jsou i recenze odborných knih a zprávy z akademického prostředí.

Časopis je indexován v databázích CEEOL, DOAJ, EBSCO a ERIH PLUS.

AUC PHILOLOGICA, Vol 2024 No 1 (2024), 59–70

Mže a hydronyma jejího povodí ve světle etymologie

[River Mže and hydronyms in its catchment area in the light of etymology]

Václav Blažek

DOI: https://doi.org/10.14712/24646830.2024.19
zveřejněno: 08. 10. 2024

Abstract

In the article the name of the West Bohemian river Mže and its tributaries are analyzed in etymological perspective. In the first plan their Slavic etymologies are analyzed. In the second plan, possibilities of their pre-Slavic origin are verified. In the case of the hydronyms Mže and Úhlava their Germanic and Celtic etymologies are discussed, while the names of other tributaries are of Slavic origin. Finally the process of replacement of the hydronymic nomenclature during changes of dominant languages is generalized in the typological perspective.

klíčová slova: hydronym; Slavic; Germanic; Celtic; Old European; Indo-European

reference (65)

1. Adamus Bremensis. 1948. Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum. Copenhagen: Rosenkilde & Bagger.

2. Ammianus Marcellinus. 1935-1940. Rerum Gestarum, with an English translation by J. C. Rolfe. Cambridge, MA: Harvard University Press - London: Heinemann.

3. Antonsen, E. H. 1975. A Concise Grammar of the Older Runic Inscriptions. Tübingen: Niemeyer. CrossRef

4. AS. 1978. L'Année épigraphique, Année 1975 [1978]: 241-262 (Afrique).

5. Bede, 1849. The Venerable Bede's Ecclesiastic History of England, also the Anglo-Saxon Chronicle, ed. J. A. Giles. 2. vyd. London: Bohn.

6. Bichlmeier, H. 2012. Einige ausgewählte Probleme der alteuropäischen Hydronymie aus Sicht der modernen Indogermanistik - ein Plädoyer für eine neue Sicht auf die Dinge. Acta Linguistica Lithuanica 66: 11-47.

7. Bichlmeier, H. 2014 [2016]. Ammerbach und etymologisch Verwandtes. Österreichische Namenforschung 42: 22-34.

8. Bichlmeier, H. 2018. Eine Präzisierung zur Etymologie der Namen der Ammer und der Amper. Blätter für oberdeutsche Namenforschung 55: 9-14.

9. Bichlmeier, H., Zimmer, S. 2022. Die keltischen Flussnamen im deutschsprachigen Raum - Ein keltologisch-indogermanistischer Kommentar zum "Deutschen Gewassernamenbuch". Dettelbach: Röll.

10. Blažek, V. 2000. Keltové - Germáni - Slované. Lingvistické svědectví o kontinuitě a diskontinuitě osídlení střední Evropy. In Čeština - univerzália a specifika II, ed. Z. Hladká a P. Karlík, 9-30. Brno: Masarykova universita.

11. Bretholz, B. 1923. Die Chronik der Böhmen des Cosmas von Prag. Berlin: Weidmann.

12. Brückner, A. 1933. Mischnamen. Slavia 12 (1-2): 173-187.

13. Dauzat, A., Deslandes G., Rostaing, Ch. 1982. Dictionnaire étymologique des noms de rivières et de montagnes en France. Paris: Klincksieck.

14. Düwel, K. 2008. Runenkunde. 4. vyd. Stuttgart: Metzler. CrossRef

15. Düwel, K. Nedoma R., Oehrl, S. 2020. Die südgermanischen Runeninschriften. Berlin - Boston: Walter de Gruyter. CrossRef

16. ESJS 10. 2000. Etymologický slovník jazyka staroslověnského 10, ed. A. Erhart. Praha: Academia.

17. EWAhd. Etymologisches Wörterbuch des Althochdeutschen.

18. Lloyd, A. L., Springer, O. 1988. Band I: -a - bezzisto. 1988. Göttingen - Zürich: Vandenhoeck & Ruprecht.

19. Lloyd, A. L., Lühr, R. et al. 2009. Band IV: gâba - hylare. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.

20. Lühr, R. et al. 2021. Band VII: quaderna - skazzôn. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.

21. EWAI. Mayrhofer, M. 1986-2001. Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen, I-III. Heidelberg: Winter.

22. Förstemann, E. 1900. Altdeutsches Namenbuch, I: Personennamen. Bonn: Hanstein.

23. GPC. Geiriadur Prifysgol Cymru - A Dictionary of the Welsh Language. https://welsh-dictionary.ac.uk/gpc/gpc.html

24. Greule, A., Hackl-Rößler, S. 2014. Deutsches Gewässernamenbuch. Etymologie der Gewässernamen und der dazugehörigen Gebiets-, Siedlungs- und Flurnamen. Berlin - Boston: Walter de Gruyter. CrossRef

25. Holder, A. 1896, 1904, 1907. Alt-celtischer Sprachschatz, I-III. Leipzig: Teubner.

26. Klingenschmitt, G. 1982. Das altarmenische Verbum. Wiesbaden: Reichert.

27. Kluge, F., Seebold, E. 2011. Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. 25. vyd. Berlin - Boston: Walter de Gruyter. CrossRef

28. Kott, F. Š. 1878. Česko-německý slovník zvláště grammaticko-fraseologický I (A-M). Praha: Kolář.

29. Krahe, H. 1950. Alteuropäische Flussnamen, E. Männliche Flussnamen mit nt-Suffix. Beiträge zur Namenforschung 2: 217-237.

30. Krahe, H. 1953. Alteuropäische Flussnamen. Beiträge zur Namenforschung 4: 37-53.

31. Krahe, H. 1954. Alteuropäische Flussnamen. Beiträge zur Namenforschung 5: 201-220.

32. Krahe, H. 1964. Unsere ältesten Flussnamen. Wiesbaden: Harrassowitz.

33. LIV. Kümmel, M., Zehnder, T., Lipp R., Schirme, B. 2001. Lexikon der indogermanischen Verben, ed. H. Rix. 2. vyd. Wiesbaden: Reichert.

34. Looijenga, J. H. 1997. Runes around the North Sea and on the Continent AD 150-700; texts & contexts. Ph.D. Thesis. University of Groningen, Groningen.

35. Looijenga, T. 2003. Texts and Contexts of the Oldest Runic Inscriptions. Leiden: Brill. CrossRef

36. Lutterer, I., Majtán, M., Šrámek, R. 1982. Zeměpisná jména Československa. Praha: Mladá fronta.

37. Mees, B. 2020. The Dziedzice inscription and West Germanic rhotacism. Lingua Posnaniensis 62: 47-63. CrossRef

38. Much, R. 1914-1915. {Recenze} Schönfeld 1911. Wörter und Sachen 6: 214-230.

39. MW. Monier Williams, M. 1899 [1993]. A Sanskrit-English Dictionary. Delhi: Motilal Banarsidass.

40. Pijnenburg, W. J. J. 1996. The etymology of Dutch windhond, Frisian wynhûn, German windhund "greyhound". NOWELE: North-Western European Language Evolution 28-29: 479-483. CrossRef

41. Plinius, C. 1988. Naturalis Historiae, III-IV, ed. G. Winkler. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

42. Pokorny, J. 1940. Zur Urgeschichte der Kelten und Illyrer (II). Zeitschrift für Celtische Philologie 21: 55-166. CrossRef

43. Pokorny, J. 1959. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern - München: Francke.

44. Pomponii Melae De Chorographia Libri Tres. 1968. Recognovit Carolus Frick. Stuttgart: Teubner.

45. Procopii Caesariensis De Bello Gothico.1833. Bonn: Dindorf.

46. Procopius of Caesarea. 1962. History of the Wars: Books VI-VII: The Gothic War, with an English translation by H. B. Dewing. London: Heinemann - Cambridge, MA: Harvard University Press.

47. Profous, A. 1949. Místní jména v Čechách, jejich vznik, původní význam a změny, díl II (ch-l). Praha: Česká akademie věd a umění.

48. (Claudii) Ptolemaiei Geographia. 1966. Ed. C. F. A. Nobbe. Hildesheim: Olms.

49. Radloff, W. 1893-1911. Versuch eines Wörterbuchs der Türkdialekte, I-IV. Sankt Petersburg: Kaiserliche Akademie der Wissenschaften.

50. Ravennatis anonymi cosmographia et Gvidonis geographica. 1860. Ed. M. Pinder a G. Parthey. Berlin: Nicolai.

51. Sedláček, A. 1920. Snůška starých jmen, jak nazývaly se v Čechách řeky, potoky, hory a lesy. Praha: Česká akademie věd.

52. SHU. 1979. Slovnyk hidronimiv Ukrajiny, ed. A. P. Nepokupnyj et al. Kyjiv: Naukova dumka.

53. Schönfeld, M. 1911. Wörterbuch der altgermanischen Personen- und Völkernamen. Heidelberg: Winter.

54. Schumacher, S. 2004. Die Keltischen Primärverben. Ein vergleichendes, etymologisches und morphologisches Lexikon. Innsbruck: Institut für Sprachen und Literaturen der Universität Innsbruck.

55. Schwarz, E. 1931. Die Ortsnamen der Sudetenländer als Geschichtsquelle. München - Berlin: Oldenbourg. CrossRef

56. Strabo. 1877. Geographica, ed. A. Meineke. Leipzig: Teubner.

57. Šimek, E. 1930. Velká Germanie Klaudia Ptolemaia. Praha: Nákladem Filosofické fakulty University Karlovy v komisi Fr. Řivnáče.

58. Tacitus (C.) 1906. Annales ab excessu divi Augusti, ed. Ch. D. Fisher. Oxford: Clarendon Press.

59. Thöny, L. 2013. Flexionsklassenübertritte: zum morphologischen Wandel in der altgermanischen Substantivflexion. Zurich: Zurich Open Repository and Archive, University of Zurich.

60. Toporova, T. V. 1996. Kuľtura v zerkale jazyka: drevnegermanskie dvuxčlennye imena sobstvennye. Moskva: Jazyki russkoj kuľtury.

61. Udolph, J. 1979. Studien zu slavischen Gewässernamen und Gewässerbezeichnungen. Ein Beitrag zur Frage nach der Urheimat der Slaven. Heidelberg: Winter.

62. Vasmer, M. 1950-1958. Russisches etymologisches Wörterbuch, I-III. Heidelberg: Winter.

63. Wagner, N. 1985. Arintheus, die n-Deklination und der Rhotazismus. Beiträge zur Namenforschung N. S. 20: 245-256.

64. Waldhauser, J., Košnar, L. 1997. Archeologie Germánů v Pojizeří a Českém ráji. Praha - Mladá Boleslav: Libri.

65. Watkins, C. 1959. The Etymology of Old Irish ind-aim. Language 35 (1): 18-20. CrossRef

Creative Commons License
Mže a hydronyma jejího povodí ve světle etymologie is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

230 x 157 mm
vychází: 3 x ročně
cena tištěného čísla: 150 Kč
ISSN: 0567-8269
E-ISSN: 2464-6830

Ke stažení